W publikowanych przeze mnie tekstach dużo piszę o tym, że dla nawyków żywieniowych dzieci mają znaczenie praktyki rodzicielskie dotyczące odżywiania, tj. sprawowana kontrola w tym zakresie, organizacja posiłków w domu czy dawany przez rodziców przykład. W dzisiejszym tekście chciałabym zwrócić uwagę na to mniej oczywiste tło zachowań żywieniowych dzieci związane z potrzebami bliskości i relacjami rodzinnymi. Okazuje się bowiem, że istotne jest nie tylko to, czy w domu jada się zdrowo, ale także to, jak rodzina się komunikuje, jak jej członkowie wyrażają swoje emocje, jak rozwiązują swoje konflikty czy też, jaki podzielają system wartości (Józefik, 2006).
Na ogół podkreśla się, że dzieci potrzebują bliskości, zrozumienia, wsparcia… Z drugiej strony mówi się, że potrzebują granic. Czy rodzice powinni więc stawiać głównie na ciepło i wspieranie dziecka czy na większą konsekwencję i wymagania? Ten dylemat rozstrzyga poniekąd teoria stylów rodzicielskich.
Style rodzicielskie definiuje się jako wzory zachowań rodziców względem dzieci tworzące emocjonalny klimat (Darling i Steinberg, 1993). Wzory te oparte są natomiast na dwóch wymiarach. Pierwszy z tych wymiarów mówi o wychowaniu bazującym na formułowaniu zasad i egzekwowaniu ich od dziecka – nazwany jest wymiarem monitoringu i wymagań, natomiast drugi, tj. emocjonalne zaangażowanie, odnosi się do dostarczania przez rodziców wsparcia, opieki i akceptacji pozwalających na kształtowanie u dziecka pewność siebie oraz odrębności i nazwany jest wymiarem ciepła i zaangażowania (Baumrind, 2005; za: Darling i Steinberg, 1993).
W zależności od tego, jak zachowanie rodzica kształtuje się na każdym z tych wymiarów, wyróżnia się cztery style rodzicielskie przedstawione na Rycinie poniżej:
Rycina 1. Cztery style rodzicielskie osadzone na dwóch wymiarach: ciepła i zaangażowania oraz monitoringu i wymaganiach (Baumrind, 2005; za: Darling i Steinberg, 1993).
Epidemia otyłości wśród dzieci sprawia, że realizuje się co raz więcej badań pozwalających odpowiedzieć na pytanie, co naprawdę ma znaczenie dla ich diety. Grupa badaczy, z którą miałam przyjemność pracować, przeprowadziła przegląd takich badań (TEMPEST, 2012). Przeanalizowano aż 2383 badania (!!!), z których wynika, że prowadzenie z dziećmi otwartych rozmów o różnych problemach, to jeden z czynników najsilniej związanych z ich prawidłowymi zachowaniami żywieniowymi i masą ciała. Inne istotne czynniki to zapewnianie dzieciom dostępu do zdrowych produktów i obiektów sportowych, działania edukacyjne dotyczące odżywiania i wzorce rodzicielskie. Z przeglądu tego wynika więc, że chodzi zarówno o to, żeby rodzice skupiali się na organizowaniu zdrowych posiłków w domu i promowali odpowiednie postawy wobec jedzenia, ale także, aby stanowili dla dziecka źródło zaspokojenia jego potrzeb emocjonalnych.
Z innych badań wiadomo natomiast, że zdrowym nawykom żywieniowym dzieci sprzyja zwyczaj spożywania rodzinnych posiłków (Neumark-Sztainer i in., 2014) – dzięki temu dzieci jedzą regularnie i sięgają po produkty, które wybierają rodzice, co jest pewną formą kontroli odżywiania dziecka. Jednak, jak pokazuje nauka, aby posiłki rodzinne przynosiły dobry rezultat, niezbędna jest ciepła atmosfera im towarzysząca (Berge i Jin, 2013). Prawdopodobnie samo jedzenie wspólnie nie pomoże… Jest to kolejny dowód na to, że rodzice, którzy chcą, by ich dzieci jadły zdrowo, powinni nie tylko wprowadzać zasady i je konsekwentnie realizować, ale jednocześnie dbać po prostu o dobrą, pełną ciepła relację z dzieckiem.
Łączenie ciepła i konsekwencji bywa niełatwe, ale opłaca się. Pomocne w tym zakresie jest poznanie konkretnych praktyk rodzicielskich, których wdrożenie umożliwi taki sposób postępowania. O takich praktykach rodzicielskich napiszę jednak przy innej okazji 😊.
Przypisy:
Bibliografia:
Berge, J. M, (2009). A Review of Familial Correlates of Child and Adolescent Obesity: What has the 21st Century Taught us so Far? International Journal of Adolescent Medicine and Health, 21, 457 – 483.
Berge, I. i Jin, I. (2013). Structural and interpersonal characteristics of family meals: associations with adolescent body mass index and dietary patterns. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 6. doi: 10.1016/j.jand.2013.02.004
Darling, N. i Steinberg, L. (1993). Parenting Style as Context: An Integrative Model. Psychological Bulletin, 113, 487-496.
Józefik B. (1996). Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Kraków: WUJ
Lamborn, S. D., Mounts, N. S., Steinberg, L. i Dornbusch, S. M. (1991). Patterns of competenceand adjustment among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectfulfamilies. Child Development, 62, 1049-1065.
Neumark – Sztainer, D., Hannan, P. J., Story, M., Croll, J. i Perry, C. (2003). Family meal patterns: associations with sociodemographic characteristics and improved dietary intake among adolescents. Journal of the American Dietetic Association, 103, 317 – 322. doi: 10.1053/jada.2003.50048
Rhee, K. E. (2008). Childhood overweight and the relationship between parent behaviors parenting style, and family functioning. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 615, 12-37.
Rhee, K. E., Lumeng, J. C., Appugliese, D. P., Kaciroti, N., Bradley, R. H. (2006). Parenting styles and overweight status in first grade. Pediatrics, 117, 2047-2054.
the TEMPEST Consortium (2012). Macro- and meso-level environmental influences on the weight- related self-regulation, behaviors and outcomes of young people. WP3 &WP 4 Deliverable, Tempest project (nr224487). Uzyskane 1 kwietnia 2012 z http://www.tempestproject.eu/attachments/051_D3.1:D4.1.pdf
