Nawyki towarzyszą nam każdego dnia i często ułatwiają funkcjonowanie. Kiedy wychodzisz z domu to nie zastanawiasz się, czy zamknąć drzwi czy nie. Po prostu zamykasz je i już. Kiedy wsiadasz do samochodu, odpalasz go, wrzucasz bieg i jedziesz. Nie myślisz o tym, że trzeba nacisnąć sprzęgło czy gaz. Działasz odruchowo, automatycznie.
Są nawyki, które pomagają, ale są i takie, które działają niekorzystnie. I pewnie nie byłoby takiego problemu, gdyby nawyki dało się zmienić tak, jak zmienia się fryzurę – idziesz to fryzjera, siadasz wygodnie na fotelu i rozkoszujesz się uczuciem, że ktoś się Tobą zajmuje i robi coś dla Ciebie. W przypadku nawyków tak prosto nie jest, tutaj trzeba się samemu przyłożyć do działania i włożyć w to nieco swojej pracy.
No bo, czym jest nawyk? To tak naprawdę działanie automatyczne, czasem tak bardzo automatyczne, że dzieje się niemal poza naszą świadomością. Robisz coś i zupełnie się na tym nie skupiasz. Po prostu robisz. Automatycznie. Znasz to uczucie, gdy zastanawiasz się, czy mieszkanie na pewno zamknięte? Albo żelazko wyłączone z prądu? To są właśnie działania nawykowe – zupełnie o tym nie myślisz i czasem trudno je sobie nawet przypomnieć.
I właśnie fakt, że nawyki są takie mało świadome nieco utrudnia ich zmianę. A to dlatego, że najpierw trzeba sobie UŚWIADOMIĆ nawyk, który chcesz zmienić. Trudno zmienić coś, czego nie kontrolujesz, prawda?
Aby było łatwiej wprowadzić zmianę, warto przyjrzeć się nawykowi nieco bliżej. Reakcja nawykowa związana jest z trzema elementami: wskazówką, działaniem i nagrodą .
Ważne jest to, co nam podpowiada, co robić (wskazówka) oraz nagroda będąca następstwem działania. Jest to tak zwana pętla nawyków. Czujesz zapach świeżutkiego pączka (wskazówka), kupujesz go (działanie) i zjadasz rozkoszując się smakiem (nagroda). I wcale nie byłeś głodny, to zapach uruchomił reakcję. Znasz to?
Co powoduje, że sięgasz po coś do jedzenia, gdy siedzisz przed telewizorem czy komputerem? Czy zawsze to jest głód? No właśnie… Pewnie nie. To bardzo często zachowania nawykowe. Tak samo, jak zjedzenie czegoś słodkiego do kawy – to też nawyk, nasze przyzwyczajenie. Jest kawa, a więc będzie coś słodkiego! Stąd można zaobserwować, że dzieci cieszą się na sam zapach kawy, którą przygotowują sobie rodzice – bo doskonale wiedzą, że za chwilę dostaną ciasteczko czy czekoladkę.
Nasze nawyki żywieniowe kształtujemy od dziecka. I czasem naprawdę trudno odkryć różne zachowania nawykowe, zwłaszcza te, które są niekorzystne. Nie pamiętamy skąd się te nawyki wzięły, a one siedzą głęboko w nas i wcale nie chcą się zmienić.
I chyba jedną z najtrudniejszych rzeczy jest właśnie wykrycie nawyków, które nam szkodzą. Bez tego się nie da nic zmienić. Nie ma natomiast innego sposobu, jak baczne obserwowanie siebie. Przyglądanie się z wielką uważnością temu, co się robi w ciągu dnia. I często przychodzi do głowy myśl, że przecież zawsze tak robiłam, to chyba nie może być szkodliwe. Kluczowym pytaniem jest pytanie „dlaczego”? I pytaj siebie aż do znudzenia. Dlaczego jesz pączka, choć nie jesteś głodny? Dlaczego jesz tyle słodyczy, choć wiesz, że Ci nie służą? Dlaczego siedzisz na kanapie zamiast się ruszyć na spacer? Dlaczego, dlaczego, dlaczego? Bądź swoim własnym detektywem.
I chyba jedną z najtrudniejszych rzeczy jest właśnie wykrycie nawyków, które nam szkodzą. Bez tego się nie da nic zmienić. Nie ma natomiast innego sposobu, jak baczne obserwowanie siebie. Przyglądanie się z wielką uważnością temu, co się robi w ciągu dnia. I często przychodzi do głowy myśl, że przecież zawsze tak robiłam, to chyba nie może być szkodliwe. Kluczowym pytaniem jest pytanie „dlaczego”? I pytaj siebie aż do znudzenia. Dlaczego jesz pączka, choć nie jesteś głodny? Dlaczego jesz tyle słodyczy, choć wiesz, że Ci nie służą? Dlaczego siedzisz na kanapie zamiast się ruszyć na spacer? Dlaczego, dlaczego, dlaczego? Bądź swoim własnym detektywem.
I mam tutaj dla Ciebie zadanie – znajdź co najmniej 10 różnych nawyków i do 3 z nich, opisz pętlę nawyków – co powoduje, że wykonujesz określone działanie i przede wszystkim, jaką masz z tego nagrodę czy przyjemność dla samej siebie?
Gdy już odkryjesz swoje nawyki i to, jaką nagrodę one dają, można zastosować złotą zasadę zmiany nawyku – zmieniasz działanie w pętli nawyku, wskazówka i nagroda pozostaje bez zmian! Na przykład, kiedy poczujesz zapach niezdrowego jedzenia, zrób coś, co sprawi Ci porównywalną przyjemność do jedzenia. Bez rewolucji, za to z wielkim spokojem – wystarczy zmienić jedną rzecz! Nie takie trudne, prawda?? Ważne natomiast, by przemyśleć, na co zmienisz swoje dotychczasowe nawykowe działanie? Może owoc zamiast pączka? Albo spacer zamiast kolejnego odcinak serialu? Poszukaj swojego rozwiązania. Tylko wtedy będzie skuteczne.
I bardzo ważna rzecz już na koniec – uzbrój się w cierpliwość. Takie zmiany nie dzieją się z dnia na dzień. Tutaj trzeba się zaangażować, trzeba nieco wysiłku i samodyscypliny. I efekty będą. Tylko trzeba na nie poczekać. Cierpliwie.
Przypisy:
Bibliografia:
Duhigg, Ch. (2014). Siła nawyku. Warszawa: PWN
