Specjaliści znający naturę problemów z odżywianiem, wiedzą, że zmiana nawyków nie jest sprawą łatwą. Różne zachowania żywieniowe mogą mieć swoje skomplikowane podłoże psychologiczne i nie można powiedzieć, że tutaj zawsze „chcieć znaczy móc”. Być może Twój pacjent potrzebuje przekąsek, by poradzić sobie z nadmiernym lękiem, może nie potrafi zjeść tylko kilku kostek czekolady, które proponujesz, bo jego kontrola odżywiania została zakłócona przez różne diety albo inne czynniki. Mówienie, że „chcieć, to móc”, zdradza, że specjalista nie rozumie, z jakimi pacjent może borykać się trudnościami.
Psychologia jasno nam wskazuje, że chęć zmiany to nie to samo, co możliwość wprowadzenia zmiany (mówią o tym teorie psychologiczne, np. np. Health Action Process Approach, HAPA; Schwarzer, 1992, a więcej na ten temat przeczytasz w artykule na naszym blogu: Brak motywacji czy siły woli – co nie pozwala Ci schudnąć i żyć zdrowo?).
Jeśli Twój pacjent nie ogarnia codziennego gotowania, nie wyrabia się na czas ze zrobieniem odpowiednich zakupów, albo w weekendy zamiast gotować sobie posiłki na cały tydzień, zalega na kanapie, to jeszcze nie znaczy, że jego problem „to kwestia organizacji”. Może być to problem przemęczenia, wyczerpania zasobów psychoenergetycznych w związku z natłokiem innych, codziennych spraw (ludzie naprawdę nie tylko dietę mają na głowie!), a nawet kwestia zaburzeń nastroju lub innych kryzysów. Organizacja to tylko jeden z czynników wpływających na to, czy ktoś zmieni sposób odżywiania i warto nie spłycać tej sprawy w komunikacji z pacjentem.
Naprawdę uważasz, że pacjenci, którzy przychodzą do Twojego gabinetu, tracą czas i pieniądze na wizyty, następnie nie wdrażają zmian, bo im się nie chce? I że ludzie tak często szukają wymówek, by nie osiągnąć swoich celów, z jakimi przychodzą? Oczywiście tak się zdarza i oznacza to, że nie są oni tak naprawdę zmotywowani odpowiednio do działania. W wielu przypadkach jednak mimo odpowiedniej motywacji, pokonuje ich codzienność. I nie jest to kwestia szukania wymówek, a realne trudności, z którymi na dłuższą metę sobie nie radzą. Jeśli więc słyszysz od pacjenta, że trudno mu wygospodarować 30 minut wieczorem, by przygotować sobie posiłki na następny dzień do pracy, to może faktycznie trzeba odpuścić sobie ten pomysł i szukać innych rozwiązań (catering, kanapki z barku w pracy itp.).
Psychologia podpowiada nam, że do zmiany należy przygotować i siebie i swoje otoczenie (por. Prochaska, J. O., Norcross, J. C. i DiClemente, C. O., 2008). Wiadomo też, że nowe zachowania w największym stopniu wymagają uwagi i zaangażowania, a z czasem stają się one nawykowe i można je łatwiej utrzymać, mimo, że zajmujemy się czymś innym. Ważne jest więc, by na wprowadzanie nowych zachowań znaleźć czas, w którym będzie można skupić się na tym. Jeśli ktoś wprowadzi zmiany w trudnym dla siebie momencie, rośnie ryzyko, że zacznie od porażki. To natomiast podkopie poczucie skuteczności i z dużym prawdopodobieństwem sparaliżuje kolejne próby. Znając naturę procesu zmiany, nie powinniśmy więc nikomu mówić, że „każdy czas jest dobry na zmianę”.
Ani warzywa, ani ryby, ani jajka, ani czekolada, ani żaden inny produkt nie jest obiektywnie smaczny ani niesmaczny. To, co dla nas jest „pyszne”, może takie nie być dla pacjenta. Nie przekonujmy więc w ten sposób innych do jedzenia czegokolwiek, bo to że nam coś smakuje, to jeszcze nie znaczy, że posmakuje komuś. Empatyczne podejście powinno uwzględniać perspektywę drugiej osoby i raczej zapytanie, czy ma ona ochotę spróbować nowych potraw.
Przypisy:
Bibliografia:
