Oto 5 ważnych powodów, dla których znajomość psychologii jest tak ważna w pracy dietetyków i innych specjalistów zajmujących się zdrowiem.
Brzmi banalnie? Może powiesz, że to oczywiste, bo przecież na każdych studiach poświęconych tematyce medycznej powtarza się studentom, że pierwszy etap w pracy z pacjentem, to jest zebranie wywiadu… Jakoś więc specjaliści muszą sobie radzić z komunikacją, nawet jeśli nie uczyli się psychologii.
Zgadza się! Większość konsultacji dietetycznych opiera się na zbieraniu informacji i przekazywaniu zaleceń. Może i Ty nie widzisz tu większego problemu, bo przecież posiadasz formularz, który wypełniasz podczas rozmowy z pacjentem i dzięki temu, wiesz, o co pytać, a kiedy przekazujesz zalecenia, to pacjenci najczęściej uprzejmie kiwają głową. Wydaje się więc, że komunikacja z pacjentem nie stanowi dużego wyzwania. Niestety często tak tylko się wydaje. Jeśli przyjrzymy się bliżej temu, jak wyglądają rozmowy z pacjentem, to zrozumiemy, że:
Dla wielu specjalistów zaskakujące jest to, że popularnie promowane metody, takie jak motywowanie pacjenta do zmiany, proponowanie mu różnych rozwiązań jego problemów albo układanie dla niego diety nie zawsze są dla niego korzystne!
Odpowiedz sobie na pytania:
Jeśli na któreś z powyższych pytań Twoja odpowiedź brzmi “tak”, to istnieje duże ryzyko, że pracując z pacjentem nie zwracasz uwagi na to, w jakiej fazie zachowania on się znajduje. Wiedza psychologiczna na temat procesu zmiany i jego etapów podpowiada nam bowiem, że nie zawsze pacjent jest gotowy na zmianę, nie zawsze więc należy proponować mu konkretne rozwiązania jego problemów, ale też nie zawsze należy go motywować do działania, bo problem z realizacją zaleceń nie u każdego wynika z braku motywacji. Podobnie błędem jest proponowanie ściśle ustrukturyzowanych zaleceń w postaci jadłospisu osobom z tendencjami do restrykcji i objadania się. Aby wiedzieć, kiedy określone sposoby postępowania z pacjentem będą pomocne pacjentowi, a kiedy wręcz mogą mu zaszkodzić, potrzebna jest Ci właśnie wiedza psychologiczna.
Kiedy po poradę żywieniową zgłasza się pacjent, który ma duże problemy z kontrolą jedzenia, to samo udzielenie mu takich porad najczęściej nie rozwiązuje jego problemów. Na przykład osoba, która objada się pod wpływem emocji, zarzuca dietę po najmniejszym odstępstwie od planu albo cierpi na zaburzenia odżywiania, wymaga nie tylko odpowiedniego wsparcia ze strony doradcy żywieniowego, ale także, a nawet przede wszystkim, pomocy psychologicznej. Współpraca dietetyka z psychologiem wymaga natomiast odpowiedniego zrozumienia się przez obu specjalistów i spójnych metod postępowania. A do tego dietetykom niezbędna jest podstawowa wiedza psychologiczna, a psychologom choćby podstawy dietetyki.
Co się dzieje, kiedy różni specjaliści współpracują ze sobą, ale nie potrafią spojrzeć na problem interdyscyplinarnie? Oto przykłady z życia wzięte:
Brak całościowego spojrzenia na problem pacjenta (czyli na przykład pomijanie psychologicznych aspektów jego problemów żywieniowych), prowadzi nie tylko do tego, że otrzyma on mniej skuteczną pomoc, ale nawet do tego, że porady specjalisty mogą mu zaszkodzić. Dzieje się tak na przykład, kiedy dietetyk nieumiejętnie motywuje pacjenta z nadwagą do przestrzegania diety, a to prowadzi do pojawienia się u niego nadmiernego lęku przed jedzeniem oraz rozwoju innych symptomów zaburzeń odżywiania. Podobnie więcej szkód niż pożytku przyniosą zalecenia żywieniowe skierowane do osoby z chorobami żywieniowozależnymi, które nie są dostosowane do jej potrzeb psychologicznych i w efekcie skutecznie i na długo zniechęcą ją do dbania o swoją dietę. Uwzględnienie psychologicznego kontekstu zachowań żywieniowych pacjenta powinno być więc nieodłącznym elementem poradnictwa żywieniowego, bo ma ono wpływ zarówno na jego zdrowie fizyczne jak i psychiczne, a więc ściśle wiąże się z jego bezpieczeństwem.
Pacjenci nie realizujący zaleceń dla specjalisty są źródłem stresu i spadku motywacji do pracy. Częściej odwołują oni wizyty… albo nawet ich nie odwołują, po prostu nie przychodzą! Bywa też tak, że tacy pacjenci przychodzą regularnie na spotkania, ale głównie po to, by pożalić się na swoją sytuację, a specjalista choć bardzo chce pomóc, to nie ma pomysłu, w jakie sposób to zrobić i już nawet nie wie, co mówić podczas spotkań z pacjentem.
Sytuacje takie doprowadzają nawet do tego, że specjaliści zastanawiają się, czy powinni brać pieniądze od pacjentów, którzy nie uzyskują efektów z ich porad. Z drugiej strony czują oni, że praca z pacjentem nietrzymającym się zaleceń jest bardziej wyczerpująca niż z każdym innym. A już szczytowy poziom stresu pojawia się wtedy, kiedy pacjent obwinia dietetyka za swoje niepowodzenia… Wtedy zapewne nie jednemu specjaliście przychodzi do głowy myśl „zamknę w cholerę ten gabinet!”. Tak… pacjenci nierealizujący zaleceń to prosta droga do wypalenia zawodowego u specjalisty. A co może pomóc uniknąć tych efektów? Oczywiście: wiedza psychologiczna! Ona pozwoli lepiej rozumieć pacjentów, trafniej dobierać zalecenia i reagować na różne problemy, które utrudniają pacjentom wdrażać zalecenia w życie.
Przypisy:
Bibliografia:
